مهندسی فقط یک رشته‌ی دانشگاهی نیست، بلکه یک طرز فکر است. هنری که جهان اطراف ما را شکل می‌دهد و آینده را می‌سازد. هر کدام از شما، به عنوان یک دانشجوی مهندسی، بارها از خود پرسیده‌اید که این مسیر به کجا می‌رسد. چه مهارت‌هایی برای موفقیت نیاز داریم. چالش‌های واقعی مهندسان چیست. و اصلاً، مهندسی در نگاه کسانی که سال‌ها در این مسیر بوده‌اند، چه معنایی دارد. به مناسبت روز مهندس، پای صحبت چهار استاد برجسته دانشکده نشستیم تا این سوال‌ها را از آنها بپرسیم. گفت‌وگوهایی جذاب و الهام‌بخش داشتیم، پر از تجربه‌های واقعی، دیدگاه‌های عمیق و توصیه‌هایی که می‌تواند مسیر را روشن‌تر کند. انتخاب اساتید بزرگوار به این صورت بوده که از هر رشته دانشکده یک استاد پاسخگوی سوالات باشد. در گروه مهندسی صنایع به سراغ جناب آقای دکتر بدری رفتیم. در گروه مهندسی عمران جناب آقای دکتر رضوانی پاسخگوی سوالات بوده‌اند. در گروه مهندسی کامپیوتر پای صحبت‌های آقای دکتر سیددانش نشسته‌ایم. همچنین در گروه علوم مهندسی از تجربیات جناب آقای دکتر قاسمیان استفاده کردیم. حال وقت آن رسیده که این پاسخ‌های خواندنی را با هم مرور کنیم. جواب‌هایی که شاید نگاه شما را به مهندسی تغییر دهد.
1- مهندسی از دید شما چیست؟ یا بهتر است بپرسیم چگونه مهندسی نگاه شما به دنیا را تغییر داده است؟
دکتر قاسمیان: مهندسی یعنی مطالعه و شناخت قوانین علمی و سپس استفاده از نبوغ و هنر برای تبدیل این قوانین به ابزاری در جهت بهبود شرایط حیات در جهان، مهندسی برای شخص من باعث گردید که با دقت بیشتری نظاره‌گر جهان اطرافم باشم و همواره برنامه‌ای بهینه برای انجام امور مختلف داشته باشم.
دکتر سیددانش: مهندسی را به‌طور خلاصه میتوان مهارت حل‌مسئله دانست. به زبان ساده، مهندسی این است که چطور نیازهای خود را با استفاده از منابعی که در دنیای بیرون در اختیار ما قرار داده شده برای بقا حل کنیم. مهندسی همواره تلاش میکند تا روش زندگی را بهبود دهد که نتیجه آن ساده‌ترشدن مسایل پیرامون ماست. مهندس کسی است که برای هر مشکلی بهترین راه حل را پیدا میکند.
از دید من، مهندسی علم و هنر تبدیل ایده‌ها و نیازهای انسانی به راه‌حل‌های عملی و پایدار است. این حوزه تنها به حل مسائل فنی محدود نمی‌شود، بلکه شامل درک عمیق از جامعه، محیط زیست وآینده است. مهندسی به من یاد داده که هر چالشی، فرصتی برای خلق ارزش و بهبود زندگی است و اینکه با ترکیب علم، خلاقیت و تعهد، میتوان به دنیای بهتری دست یافت. مهندسی نگاه من به دنیا را تغییر داده است؛ به جای اینکه فقط مشکلات را ببینم، حالا به دنبال راه‌حل‌ها هستم. این رویکرد سبب شده که دنیا را به‌عنوان یک سیستم پویا و پیچیده ببینم که همه بخش‌های آن به هم متصل‌اند. مهندسی به من یاد داده که حتی کوچک‌ترین ایده‌ها می‌توانند تأثیرات بزرگی داشته باشند و اینکه هر پروژه‌ای، از طراحی یک اپلیکیشن گرفته تا ساخت یک زیرساخت شهری، می‌تواند در زندگی مردم و محیط اطراف تأثیر بگذارد. در نهایت، مهندسی به من یاد داده که دنیا قابل تغییر است و ما به‌عنوان مهندسان، مسئولیت سنگینی در شکل‌دهی به آینده داریم. این نگرش نه‌تنها حرفه‌ام را شکل داده، بلکه نحوه برخورد من با چالش‌های زندگی شخصی و اجتماعی را نیز تغییر داده است.
دکتر رضوانی: مهندسی بالاتر از یک حرفه، یک روحیه است. روحیه‌ای برای انجام هر کار در حداقل زمان و بالاترین کیفیت (حتی در انجام کارهای روزمره).
دکتر بدری: مهندسی، هنر تبدیل ایده‌ها به واقعیت است. مهندسی به معنای استفاده از دانش علمی و فنی برای حل مسائل واقعی و بهبود زندگی انسان‌هاست. این نگاه به من آموخت که هر چالشی، هرچند پیچیده، قابل تجزیه و تحلیل و حل است. مهندسی صنایع به‌طور خاص، به من یاد داد که چگونه تفکر سیستمی و تفکر تحلیلی داشته باشم. این نگاه باعث شده است که در مواجهه با مسائل، به دنبال راه‌حل‌هایی باشم که نه تنها یک بخش، بلکه کل سازمان یا فرآیند را بهبود بخشد. از دید من مهندسی و به طور خاص مهندسی صنایع در تمام جنبه‌های زندگی ما حضور دارد.
2- یک مهندس خوب از نگاه شما چه ویژگی‌هایی دارد؟ در واقع فراتر از مهارت‌های فنی، چه خصوصیات شخصیتی برای موفقیت یک مهندس ضروری است؟
دکتر قاسمیان: از نظر من مهم‌ترین ویژگی یک مهندس خوب این است که بتواند خود را با شرایط و امکانات محیط خود وفق دهد. به عبارت دیگر بتواند از ابزارهایی که در اختیار دارد به بهترین شکل ممکن استفاده کند و نبود امکانات مانعی برای شکوفایی توانایی‌های او نباشد.
دکتر سیددانش: یک مهندس خوب ویژگی‌هایی دارد که او را در حل مسائل پیچیده و ایجاد راه‌حل‌های مؤثر متمایز میکند. اولاً، تفکر تحلیلی و انتقادی برای درک عمیق مشکلات و طراحی راه‌حل‌های بهینه ضروری است. همچنین، خلاقیت به مهندس کمک میکند تا رویکردهای نوین و نوآورانه ارائه دهد. مهارت‌های ارتباطی قوی نیز حائز اهمیت است، زیرا مهندسان باید بتوانند افکار خود را به‌صورت مؤثر با تیم‌ها و ذینفعان در میان بگذارند. علاوه بر این، پشتکار و یادگیری مداوم در مقابل تغییرات فناوری و چالش‌های جدید، از ویژگی‌های کلیدی یک مهندس خوب است. در نهایت، اخلاق حرفه‌ای و تعهد به کیفیت باعث می‌شود تا راه‌حل‌های ارائه‌شده نه تنها فنی قابل‌قبول، بلکه از نظر اجتماعی و محیطی نیز پایدار باشند.
دکتر رضوانی: یک مهندس خوب، فارغ از داشتن دانش مهندسی، باید روحیه جنگندگی، انعطاف پذیری، انجام کار گروهی و تعامل پذيري داشته باشد.
دکتر بدری: یک مهندس خوب نه تنها باید مهارت‌های فنی و تخصصی خود را به روز نگه دارد، بلکه ویژگی‌های شخصیتی و توانایی‌های انسانی نیز برای موفقیت در این حرفه ضروری هستند. یه مهندس خوب باید اخلاق حرفه‌ای، تعهدکاری و غیرت سازمانی داشته باشد. مسئولیت‌پذیر باشد. یک مهندس خوب باید کنجکاو باشد و علاقه به یادگیری مداوم و کشف موضوعات جدید داشته باشد. تفکر خلاقانه و نوآوری داشته باشد. توانایی حل مسئله داشته باشد. صبر و تحمل هم لازم است، چون گاهی راه‌حل‌ها سریع پیدا نمی‌شوند و دستیابی به نتایج مطلوب زمان‌بر است. یک مهندس خوب باید توانایی کارتیمی، رهبری و مهارت‌های ارتباطی قوی داشته باشد. انعطاف‌پذیری، تاب‌آوری، مقاومت در برابر فشارها و و توانایی تطبیق با تغییرات داشته باشد.
3- چگونه یک مهندس می‌تواند بین خلاقیت و اصول علمی تعادل برقرار کند؟ آیا شما مهندسی را بیشتر یک علم می‌بینید یا یک هنر؟
دکتر قاسمیان: برقراری تعادل بین خلاقیت و اصول علمی به کمک تجربه حاصل می‌شود. خلاقیت یک مهندس تنها با یادگیری علوم مختلف بروز پیدا نمی‌‌کند و استفاده از این علوم در تجربیات مختلف به این امر کمک میکند. لذا با این دید مشخص است که مهندسی بیشتر یک هنر است که با مشاهده، تلاش و تجربه قابل دستیابی است.
دکتر سیددانش: برای برقراری تعادل بین خلاقیت و اصول علمی، یک مهندس باید از هر دو جنبه به‌درستی استفاده کند. اصول علمی به عنوان پایه‌ای محکم برای تصمیم‌گیری‌ها و حل مسائل عمل می‌کنند، در حالی که خلاقیت به مهندس اجازه می‌دهد تا راه‌حل‌های نوین و غیرمعمول را کشف کند. مهندس باید با به‌کارگیری روش‌های علمی (مانند تحلیل داده‌ها و آزمایش‌ها) ایده‌های خلاقانه خود را ارزیابی کند و مطمئن شود که این ایده‌ها عملی و قابل اجرا هستند.
در مورد اینکه مهندسی علم است یا هنر، میتوان گفت مهندسی ترکیبی از هر دو است. از یک سو، مهندسی به دانش علمی وابسته است و از قوانین فیزیک، ریاضیات و علوم مرتبط استفاده میکند؛ از سوی دیگر، طراحی و پیاده‌سازی راه‌حل‌ها نیازمند خلاقیت و تفکر هنری است که مشابه فرآیند خلق آثار هنری است. بنابراین، مهندسی هم علم است و هم هنر، و این ترکیب است که آن را به یک حوزه منحصر‌به‌فرد تبدیل میکند.
دکتر رضوانی: مهندسی هنر بکارگیری از علوم مختلف جهت دستیابی به یک هدف مشخص در بهینه‌ترین حالت ممکن است.
دکتر بدری: مهندسی نه علم محض است و نه هنر خالص؛ بلکه ترکیبی پویا از علم و هنر است. اصول علمی پایه‌های لازم را فراهم می‌کنند، اما خلاقیت به ما اجازه می‌دهد تا از این اصول به شیوه‌های نوآورانه استفاده کنیم. یک مهندس باید ابتدا اصول علمی را به‌خوبی درک کند، زیرا این اصول مانند قوانین بازی هستند. سپس، در چارچوب این قوانین، با خلاقیت به دنبال راه‌حل‌های نوآورانه باشد. در مهندسی صنایع، اصول علمی مانند روش‌های بهینه‌سازی پایه‌های کار هستند، اما خلاقیت در طراحی فرآیندها، بهبود سیستم‌ها و ارائه راه‌حل‌های نوآورانه، نقشی کلیدی دارند.
4- نقش فناوری‌ها برای نمونه هوش مصنوعی، اتوماسیون و داده‌محوری در مهندسی امروز را چگونه می‌بینید؟
دکتر قاسمیان: همان طور که می‌دانیم رشد سریع فناوری در سال‌های اخیر دسترسی به اطلاعات را تسهیل نموده و از طرف دیگر انجام محاسبات با دقت و سرعت بیشتر را ممکن نموده است. با توجه به اینکه همه این موارد از ابزار یک مهندس برای انجام وظیفه خود می‌باشد لازم است هر مهندس با به روز شدن این ابزار خود را به نسبت به شرایط جدید به روز نماید.
دکتر سیددانش: فناوری نقشی مرکزی و تغییردهنده در مهندسی امروز ایفا میکند و به مهندسان ابزارها و روش‌های جدیدی برای حل مسائل پیچیده ارائه می‌دهد. اتوماسیون یکی از مهم‌ترین تحولات است که فرآیندهای تکراری و زمان‌بر را سرعت بخشیده و خطاهای انسانی را کاهش می‌دهد. در رشته‌های مختلف مهندسی، اتوماسیون به بهبود بهره‌وری کمک میکند؛ مثلاً در مهندسی نرم‌افزار، ابزارهای CI/CD (ادغام و استقرار مداوم) باعث می‌شوند توسعه و تست نرم‌افزار به‌صورت خودکار انجام شود. داده‌محوری نیز تحول دیگری است که در همه رشته‌های مهندسی تأثیرگذار است. با انفجار حجم داده‌ها و پیشرفت‌های یادگیری ماشین و هوش مصنوعی، مهندسان می‌توانند از داده‌ها برای تصمیم‌گیری دقیق‌تر و پیش‌بینی روندهای آینده استفاده کنند. برای مثال، در مهندسی عمران، داده‌های حسگرها برای نظارت بر سلامت سازه‌ها استفاده می‌شود، و در مهندسی برق، داده‌محوری به بهینه‌سازی شبکه‌های هوشمند کمک میکند.
در کل، فناوری به مهندسان اجازه می‌دهد تا کارها را سریع‌تر، دقیق‌تر و کارآمدتر انجام دهند، و این امر باعث می‌شود تا مهندسی امروز به‌سختی قابل تصور بدون اتوماسیون و داده‌محوری باشد. این تحولات نه‌تنها بهره‌وری را افزایش می‌دهند، بلکه افق‌های جدیدی برای نوآوری و حل مسائل پیچیده باز می‌کنند.
دکتر رضوانی: مطميناً در هر دانشی ردپای پررنگ تکنولوژی دیده می‌شود و مهندسی نیز مستثنی نیست. یک مهندس همواره باید دانش و مهارت خود را بروز کند. مقاومت در برابر استفاده از تکنولوژی‌های جدید، به مرور باعث کنار رفتن شخص از دایره مهندسی خواهد شد.
دکتر بدری: فناوری، قلب تپنده مهندسی است. بر اساس پیش‌بینی‌ها، تغییرات ساختاری در بازار کار بین سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰ منجر به تغییر 22% از مشاغل موجود خواهد شد. همچنین، تقاضا برای مهارت‌های مرتبط با فناوری افزایش خواهد یافت. با توجه به پیشرفت‌های بزرگ در رباتیک، هوش مصنوعی و انرژی‌های تجدیدپذیر، یک مهندس موفق باید توانایی کار با فناوری‌های نوین را داشته باشد. این مهارت‌ها، از ویژگی‌های حیاتی مهندسان در آینده خواهد بود. یک مهندس خوب باید آماده باشد تا خود را با این تغییرات هماهنگ کند و مهارت‌های لازم برای مقابله با چالش‌های جدید را کسب کند.
5- بزرگ‌ترین چالش‌های دنیای امروز که مهندسان باید برای آنها راه‌حل بیابند، را چه مواردی می‌بینید؟
دکتر قاسمیان: در طول سالیان متمادی مهندسان به فواید مهندسی و استفاده از آن برای پیشرفت جوامع استفاده نموده‌اند، اما به نظر من موضوعی که تا الان به آن کمتر پرداخته شده و لازم است مورد توجه بیشتر قرارگیرد برخی اثرات سو این بخش می‌باشد. مثلا در بخش صنعت در سال‌های مختلف به توسعه کارخانجات، تجهیزات حمل و نقل و ... پرداخته شده است اما به تاثیر منفی این توسعه بر روی محیط زیست کمتر پرداخته شده است و یا در مورد مسئله‌ای مانند هوش مصنوعی در سال‌های اخیر تبلیغات گسترده‌ای انجام شده است اما لازم است در مورد تبعات احتمالی استفاده از این ابزار همانند حذف استفاده از نبوغ انسانی در انجام امور نیز مطالعاتی صورت پذیرد.
دکتر سیددانش: دنیای امروز با چالش‌های پیچیده و چندبعدی مواجه است که نیازمند راه‌حل‌های نوآورانه و هماهنگ از سوی مهندسان است. برخی از بزرگ‌ترین این چالش‌ها عبارتند از:
تغییرات اقلیمی:
تغییرات اقلیمی یکی از مهم‌ترین بحران‌های جهانی است که نیازمند طراحی سیستم‌های انرژی‌های تجدیدپذیر، بهینه‌سازی مصرف انرژی، و توسعه فناوری‌های کاهش آلوده‌کننده است. مهندسان نقش کلیدی در ایجاد زیرساخت‌های پایدار و کاهش اثرات زیست‌محیطی دارند.
رشد جمعیت و شهرنشینی:
افزایش جمعیت و شهرنشینی منجر به نیاز به شهرهای هوشمند، حمل‌ونقل پایدار، و مدیریت بهینه منابع آب و انرژی می‌شود. مهندسان باید راه‌حل‌هایی برای توسعه پایدار و مدیریت زیرساخت‌های شهری ارائه دهند.
فناوری‌های نوظهور (هوش مصنوعی و اتوماسیون):
هوش مصنوعی و اتوماسیون تحولی عظیم در صنایع ایجاد کرده‌اند، اما چالش‌هایی مانند اخلاق هوش مصنوعی، امنیت داده‌ها، و تأثیرات اجتماعی خودکارسازی بر بازار کار نیازمند توجه است. مهندسان باید این فناوری‌ها را به‌گونه‌ای طراحی کنند که مفید، ایمن و عادلانه باشند.
امنیت سایبری:
با افزایش وابستگی به فناوری‌های دیجیتال، تهدیدات سایبری نیز افزایش یافته‌اند. مهندسان باید سیستم‌هایی طراحی کنند که در برابر حملات سایبری مقاوم باشند و حریم خصوصی کاربران را حفظ کنند.
سلامت و دسترسی به خدمات پزشکی:
با پیشرفت فناوری‌های پزشکی و سلامت، مهندسان نقش مهمی در توسعه دستگاه‌های پزشکی، سیستم‌های تشخیصی مبتنی بر هوش مصنوعی، و مدیریت داده‌های سلامت دارند. این موضوع به‌ویژه در شرایط بحران‌های بهداشتی مانند همه‌گیری‌ها حائز اهمیت است.
فقر و نابرابری:
فناوری می‌تواند به کاهش نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی کمک کند. مهندسان باید راه‌حل‌هایی ارائه دهند که دسترسی به آموزش، بهداشت، و فرصت‌های اقتصادی را برای همه افراد تسهیل کند.
مدیریت منابع و زیرساخت‌ها:
کمبود منابع طبیعی و زیرساخت‌های فرسوده نیازمند نوآوری در مدیریت منابع آب، انرژی، و مواد اولیه است. مهندسان باید روش‌هایی برای استفاده بهینه و بازیافت منابع ارائه دهند.
دکتر رضوانی: موضوعات مرتبط با محیط زیست (در هر ابعادی) بسیار حايز اهمیت هستند و مهندسین باید در هر تصمیمی، مسايل محیط زیستی را مدنظر قرار دهند.
دکتر بدری: تغییرات اقلیمی و تغییرات جمعیتی، بحران انرژی، مدیریت منابع آب و مدیریت منابع طبیعی، مدیریت مسائل زیست محیطی، توسعه پایدار و چالش‌های مرتبط با هوش مصنوعی از جمله مسائلی هستند که مهندسان باید برای آنها راه‌حل‌های نوآورانه بیابند.
6- به نظر شما، کدام مهارت‌ها در آینده برای مهندسان حیاتی خواهند بود؟ (آیا یادگیری کدنویسی، مدیریت پروژه، یا مهارت‌های بین‌رشته‌ای برای همه مهندسان ضروری است؟)
دکتر قاسمیان: از نظر خودم مهم‌ترین مهارتی که می‌بایست مهندسان در خود تقویت کنند حس کنجکاوی و داشتن اعتماد به نفس و پشتکار کافی در حل مسائل مختلف می‌باشد. زیرا تمام مهارت‌های دیگر مانند کدنویسی، مدیریت پروژه و ... در سایه این مهارت‌ها قابل دستیابی می‌باشد.
دکتر سیددانش: در آینده، مهندسان نیاز خواهند داشت تا مهارت‌های متنوعی را توسعه دهند که به آنها امکان سازگاری با تحولات فناوری و چالش‌های پیچیده جهانی را بدهد. مهم‌ترین این مهارت‌ها در نگاه من عبارتند از:
- یادگیری کدنویسی و فناوری دیجیتال
- مدیریت پروژه و مهارت‌های سازمانی
- مهارت‌های بین‌رشته‌ای
- تفکر انتقادی و حل مسئله
- یادگیری مداوم و انعطاف‌پذیری
- اخلاق و مسئولیت‌پذیری اجتماعی
این مهارت‌ها به مهندسان کمک می‌کنند تا در عصر دیجیتال و پیچیدگی‌های جهانی، موفق و مؤثر باشند. همچنین، اخلاق حرفه‌ای و مسئولیت‌پذیری اجتماعی نقش کلیدی در ایجاد راه‌حل‌هایی خواهند داشت که نه‌تنها فنی قابل‌قبول، بلکه انسانی و پایدار نیز باشند.
دکتر رضوانی: در آینده نه چندان دور، بسیاری از کارها توسط هوش مصنوعی انجام می‌گیرد، ولی موضوعاتی همچون توانایی مذاکره، مدیریت بحران و نحوه کار کردن در یک تیم، همچنان جزء مهارت‌های مهم برای مهندسین هستند.
دکتر بدری: بر اساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد (WEF) انتظار می‌رود که تا سال ۲۰۳۰، 23% از مهارت‌های موجود کارکنان منسوخ یا متحول شود. بر اساس گزارش‌ها، 59% از نیروی کار جهانی نیاز به آموزش مجدد یا ارتقای مهارت دارد. مشاغل مرتبط با فناوری، سریع‌ترین رشد را خواهند داشت، ازجمله متخصصان کلان‌داده، مهندسان فین‌تک، متخصصان هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، و توسعه‌دهندگان نرم‌افزار. مشاغل مرتبط با انرژی‌های سبز مانند متخصصان وسایل نقلیه خودران و برقی، مهندسان محیط‌زیست، و مهندسان انرژی‌های تجدیدپذیر نیز در میان مشاغل با سریع‌ترین رشد خواهند بود. مشاغل دفتری و اداری بیشترین کاهش را تجربه خواهند کرد، از جمله کارمندان خدمات پستی، متصدیان بانک، و کارمندان ورود داده.
نیمی از کارفرمایان قصد دارند مدل کسب‌وکار خود را در واکنش به هوش مصنوعی تغییر دهند. دو سوم آنها قصد دارند کارکنان دارای مهارت‌های مرتبط با هوش مصنوعی را استخدام کنند. 40% انتظار دارند که نیروی کار خود را کاهش دهند، جایی که هوش مصنوعی قادر به خودکارسازی وظایف است.
یک مهندس خوب باید مجموعه‌ای از ویژگی‌ها و مهارت‌ها را داشته باشد تا بتواند با تحولات سریع در دنیای فناوری و بازار کار همگام شود و نقش مؤثری در حل چالش‌های پیچیده ایفا کند. در این میان، مهارت‌های مدیریتی، انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری، تفکر خلاق، تفکر سیستمی، تفکر تحلیلی، مهارت‌های مرتبط با هوش مصنوعی و علم داده، شبکه‌های اطلاعاتی و امنیت سایبری، برنامه‌نویسی، مدیریت منابع محدود و سواد فناوری از جمله مهم‌ترین توانایی‌های هستند که برای موفقیت در آینده ضروری خواهند بود.
7- آیا شده تا به حال از مهندس بودن پشیمان شوید؟ چرا و چه چیزی باعث شد ادامه دهید؟ منظورمان لحظاتی است که احساس کردید این مسیر سخت است، اما دوباره انگیزه پیدا کردید.
دکتر قاسمیان: مطمئنا با وجود علاقه‌ای فراوانی که به رشته خود داشته و دارم بارها در شرایطی قرار گرفته ام که از مهندس بودن پشیمان شده ام، اما شیرینی یادگیری و انجام کارهای مختلف به عنوان یک مهندس همواره محرک من برای ادامه راه بوده است.
دکتر سیددانش: این سوال بسیار عمیق و شخصی است و پاسخ آن به تجربه‌ها، انتظارات و شرایط زندگی هر فرد بستگی دارد. با این حال، بسیاری از مهندسان حتی اگر لحظاتی از تردید را تجربه کرده باشند، دلایل قوی برای ادامه دادن به این حرفه دارند:
- علاقه به حل مسئله
- تنوع و چالش پروژه‌ها
- تأثیرگذاری بر زندگی دیگران
- فرصت‌های شغلی و درآمد
- یادگیری مداوم
دکتر رضوانی: برای رسیدن به اهداف زندگی، حتما باید از برخی خواسته‌ها و تمایلات گذشت. آن چیزی که در سخت‌ترین لحظات می‌تواند به انسان‌ها کمک کند که همچنان به مسیرشان ادامه بدهند، توکل به خدا و علاقه به هدف مورد نظر است. به دانشجویان توصیه می‌کنم در انتخاب‌ها حتما به علایق خودشان توجه کنند.
دکتر بدری: گاهی اوقات چالش‌های مهندسی بسیار سخت به نظر می‌رسند، اما هرگز از انتخاب این مسیر پشیمان نشده‌ام. دیدن تأثیر مثبت کارها بر جامعه و حل مسائل واقعی، انگیزه‌ای قوی برای ادامه این مسیر بوده است. در مهندسی صنایع، تنوع و تأثیرگذاری این رشته در حوزه‌های مختلف تولید، خدمات و سلامت، انگیزه‌بخش بوده است.
8- اگر دوباره به گذشته برگردید، آیا بازهم مهندسی را انتخاب می‌کنید؟
دکتر قاسمیان: صادقانه بگویم با وجود علاقه فراوانی که به رشته خود دارم، شاید به سراغ رشته پزشکی بروم. البته این را بگویم به رشته پزشکی هم به دلیل نقش مستقیم آن در نجات جان انسان‌ها علاقه داشته و دارم.
دکتر سیددانش: بله، به گذشته برگردم باز هم مهندسی را انتخاب می‌کنم، زیرا این راه به من اجازه داده است تا با خلاقیت و تفکر تحلیلی، مسائل پیچیده را حل کنم و در زندگی دیگران تأثیر مثبت بگذارم. مهندسی نه‌تنها حوزه‌ای علمی و فنی است، بلکه فرصتی برای نوآوری و ایجاد ارزش در جامعه فراهم میکند. علیرغم چالش‌ها و سختی‌های این راه، احساس کردم که مهندسی به من قدرت می‌دهد تا رویای خودم را برای شکل‌دادن به آینده عملی کنم. تنوع در پروژه‌ها، یادگیری مداوم، و امکان کار در حوزه‌های مختلف، همیشه انگیزه‌ام برای ادامه دادن به این مسیر بوده است.
دکتر رضوانی: بله، چرا که به شخصه از انجام کارهای تکراری راضی نمی‌شوم. در کارهای مهندسی شما همواره باید منتظر یک چالش جدید باشید و تلاش برای حل مشکل و دستیابی به بهترین راه حل بسیار جذاب است.
دکتر بدری: قطعاً مهندسی صنایع را دوباره انتخاب می‌کنم. مهندسی به من آموخت که چگونه فکر کنم، چگونه مسائل را حل کنم و چگونه به بهبود دنیای اطرافم کمک کنم. مهندسی صنایع به‌طور خاص، به من امکان داد تا در حوزه‌های متنوعی فعالیت کنم و تأثیر مثبتی بر دنیای واقعی داشته باشم.
9- اگر می‌توانستید با خودِ دانشجویی‌تان صحبت کنید، چه چیزی به او می‌گفتید؟منظور نصیحتی است که آرزو می‌کردید کسی در دوران دانشجویی به شما می‌گفت.
دکتر قاسمیان: همان طور که قبلا گفتم کلید شکوفایی هر مهندس تجربه است، لذا توصیه اول من به همه دانشجویان که مهندسان آینده می‌باشند، استفاده از تجربه دیگران و عملی کردن یادگیری‌ها می‌باشد.
دکتر سیددانش: اگر می‌توانستم با دانشجویی خود صحبت کنم، به او می‌گفتم: «سعی کن علاوه بر یادگیری مباحث فنی، به مهارت‌های نرم مانند تفکر انتقادی، حل مسئله و ارتباطات توجه کنی، زیرا این مهارت‌ها در هر مرحله‌ای از زندگی حرفه‌ای کاربرد دارند. بدان که مسیر مهندسی پر از چالش است، اما این چالش‌ها فرصت‌هایی برای رشد و یادگیری هستند. از اشتباهات خود بیاموز و هرگز از پرسیدن سوال و جستجوی دانش دست برندار. علاقه‌مندی‌های خود را دنبال کن و به خودت زمان بده تا شغل واقعی‌ات را در این حوزه پیدا کنی، زیرا مهندسی تنها با دانش فنی ساخته نمی‌شود، بلکه با شور و انگیزه‌ات شکل می‌گیرد.
دکتر رضوانی: اگر مجدد به دوران دانشجویی برگردم، حتما در تمامی کلاس‌ها با تمرکز و دقت بیشتری شرکت می‌کردم و سعی می‌کردم تا جایی که می‌شود بیشتر یاد بگیرم. سعی می‌کردم کلیه کلاس‌ها و دوره‌های مهارت افزایی را شرکت کنم.
دکتر بدری: اگر می‌توانستم با خودِ دانشجویی‌ام صحبت کنم، به او می‌گفتم که بیشتر از هر چیز بر یادگیری مهارت‌های عملی و تجربه‌های واقعی تمرکز کند. فرصت‌های کار تیمی و مشارکت در فعالیت‌های فوق‌برنامه را جدی بگیرد. عضویت در انجمن‌های علمی، کانون‌های دانشجویی و شرکت در کارگاه‌ها و دوره‌های مهارت‌افزایی می‌تواند تجربه‌های ارزشمندی به ارمغان بیاورد که در آینده کمک زیادی به موفقیت خواهد کرد. مشارکت در پروژه‌های علمی و بازدیدهای صنعتی می‌تواند بهترین معلم باشد و فراتر از دانش نظری، به توانمندی‌های عملی و مهارت‌های اجتماعی شما افزوده می‌شود.
10- تجربه‌ای از زندگی مهندسی خود بگویید که در آن، یک تصمیم مهندسی تأثیر بزرگی داشته است. یک پروژه خاص، یک تصمیم کلیدی، یا یک تجربه مهم که مسیر شما را تغییر داد.
دکتر قاسمیان: با توجه به اینکه رشته تخصصی من مهندسی برق می‌باشد مهم‌ترین تصمیمات مهندسی خود را در حین انجام ماموریت‌های واگذار شده در پست‌های برق واقع در شرایط جغرافیایی سخت و دشوار گرفته‌ام. در جایی که می‌بایست کارها با کمترین امکانات، در کمترین زمان ممکن و بیشترین سرعت ممکن انجام شوند، که نتیجه آن باعث شد در زمینه کاری خود به عنوان یک فرد ماهر شناخته شوم.
دکتر سیددانش: یکی از تجربه‌هایی که به خاطر دارم، زمانی بود که در یک پروژه نرم‌افزاری، تصمیم گرفتیم از یک فناوری جدید و نسبتاً نوپا برای توسعه سیستم استفاده کنیم. در آن زمان، انتخاب این فناوری ریسک بزرگی به نظر می‌رسید، زیرا تیم ما تجربه کمی با آن داشت و منابع آموزشی محدودی وجود داشت. با این حال، تصمیم گرفتیم که به جای استفاده از روش‌های سنتی و قدیمی، این فناوری را امتحان کنیم، زیرا پتانسیل بالایی برای بهبود عملکرد و کاهش زمان توسعه داشت. این تصمیم، ابتدا با مقاومت و شک داخل تیم همراه بود، اما با بررسی دقیق، آزمایش‌های اولیه و یادگیری مداوم، موفق شدیم سیستم را با موفقیت توسعه دهیم. نتیجه‌اش این شد که نه تنها پروژه زودتر از موعد تکمیل شد، بلکه عملکرد نرم‌افزار نیز به مراتب بهتر از چیزی بود که انتظار داشتیم. این تجربه به من آموخت که در مهندسی، گاهی ریسک‌پذیری محاسبه‌شده و اعتماد به خود و تیم می‌تواند نتایج فوق‌العاده‌ای به همراه داشته باشد. همچنین، یاد گرفتم که در برابر تغییر و یادگیری مهارت‌های جدید باز باشم، زیرا این انعطاف‌پذیری است که به مهندسان کمک میکند تا در عصر فناوری پیشرفته موفق باشند.
دکتر رضوانی: گاهی اوقات ممکن است در طول زندگی حرفه‌ای با مواردی مواجه شوید که خلاف اخلاق مهندسی باشد. یک مهندس حتما باید به سوگندنامه مهندسی پایبند باشد. مواردی بوده است که در برابر عبور از قواعد و قوانین مهندسی، "نه" گفتم که شاید در ظاهر کار ساده‌ای بنظر بیاید ولی در موقعیت خودش گاهی بسیار مهم و سرنوشت ساز است.
دکتر بدری: در مسیر زندگی، تصمیمات بسیاری گرفته می‌شود که هرکدام در زمان خود تأثیرگذار هستند. از انتخاب رشته تحصیلی و مسیر شغلی گرفته تا تصمیمات اتخاذ شده در مسئولیت‌های اجرایی و پروژه‌های صنعتی، همه این انتخاب‌ها بخشی از یک فرآیند پویا و پیچیده هستند. گاهی یک تصمیم کوچک تأثیر بزرگی بر مسیر آینده می‌گذارد، درحالی‌که برخی تصمیمات کلان، برخلاف انتظار، نتایج محدودی به همراه دارند.
در یکی از پروژه‌ها، تجربه‌ای داشتم که اهمیت تمرکز بر فعالیت‌های کلیدی را برایم آشکار کرد. در ابتدا تلاش شد تمامی جزئیات به‌دقت کنترل شوند، اما این رویکرد باعث کندی پیشرفت کار شد. در نهایت، با تغییر رویکرد و تمرکز بر تصمیمات اساسی، پروژه نه‌تنها به نتیجه مطلوب رسید، بلکه اثربخشی آن نیز افزایش یافت. این تجربه نشان داد که گاهی، به‌جای اصرار بر ادامه یک مسیر نادرست، باید شجاعت تغییر مسیر را داشت؛ رویکردی که در مهندسی و زندگی نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.
11- سخت‌ترین یا عجیب‌ترین پروژه‌ای که روی آن کار کرده‌اید چه بود؟ چالشی که به‌خوبی آن را به یاد دارید و درس بزرگی از آن گرفتید.
دکتر قاسمیان: در طول دوره کاری حرفه ای خود، پروژه‌های عجیب و سخت زیادی داشته‌ام که مهم‌ترین ویژگی همه آنها محدویت زمان بود. یعنی می‌بایست پروژه در زمانی که شاید ابتدا نشدنی بود پایان می‌یافت اما در زمان مشخص با تلاش فراوان انجام می‌شد. چیزی که در این سال‌ها بخوبی یاد گرفتم این بود که توانایی‌های انسان‌ها بیشتر از آن چیزی است که فکر می‌کنند و با اراده قوی قابل شکوفایی می‌باشد.
دکتر سیددانش: یکی از سخت‌ترین و در عین حال عجیب‌ترین پروژه‌ای که روی آن کار کردم، توسعه یک سیستم هوشمند برای تشخیص و تحلیل رفتار مصرف‌کنندگان در یک فضای خرید آنلاین بود. هدف این بود که با استفاده از داده‌های کاربران (مانند الگوهای کلیک، زمان صرف‌شده روی هر محصول، و تاریخچه خرید)، نه تنها پیشنهادات شخصی‌سازی شده به کاربران داده شود، بلکه پیش‌بینی رفتار آینده آنها (مثل ترک سبد خرید یا خرید نهایی) انجام شود. چالش اصلی این بود که داده‌ها بسیار پیچیده و حجیم بودند و بسیاری از رفتارها ظاهراً "تصادفی" به نظر می‌رسیدند. به عنوان مثال، متوجه شدیم که برخی کاربران ساعت‌ها روی یک محصول زمان می‌گذراند اما هیچ‌وقت آن را نمی‌خرند، در حالی که برخی دیگر به سرعت خرید می‌کردند. این موضوع ما را مجبور کرد تا الگوریتم‌های یادگیری ماشین را به‌گونه‌ای طراحی کنیم که بتواند رفتارهای غیرمعمول را تشخیص دهد و حتی به دنبال الگوهای نهفته در داده‌ها باشد.
عجیب‌ترین بخش این بود که در برخی موارد، سیستم رفتارهایی را پیش‌بینی می‌کرد که انسان‌ها اصلاً به آن فکر نمی‌کردند! برای مثال، سیستم دریافت که برخی کاربران که به نظر می‌رسید "فقط مرور می‌کنند"، در واقع منتظر تخفیف آخر هفته بودند و دقیقاً در زمان شروع تخفیف خرید می‌کردند. این پروژه نه‌تنها از نظر فنی چالش‌برانگیز بود، بلکه به من یاد داد که داده‌ها می‌توانند داستان‌هایی بسیار جالب و گاهی غیرمنتظره روایت کنند، و اینکه هوش مصنوعی می‌تواند بینش‌هایی ارائه دهد که حتی برای انسان‌ها نیز غیرقابل پیش‌بینی است.
دکتر رضوانی: پیچیده‌ترین پروژه‌ای که در آن مشارکت داشتم مربوط می‌شود به یک پروژه پایدارسازی دیواره‌های گود در محیط شهری در شمال تهران. وجود لایه‌های مختلف خاک، سازه‌های مختلف در نزدیکی دیواره‌های گود و البته ارتفاع زیاد گودبرداری (از حدود ۲۰ متر تا بیش از ۴۵ متر) باعث پیچیدگی و حساسیت بسیار زیاد می‌شد. این پروژه ماه‌ها ذهن من و همکارانم را درگیر کرده بود تا طراحی سیستم پایدارسازی، در کنار ایمنی، در بهینه ترین حالت ممکن باشد. خوشبختانه وجود یک تیم حرفه ای باعث شد که این پروژه بزرگ با وجود بروز چالش‌های گوناگون، با موفقیت انجام شود.
دکتر بدری: یکی از چالش‌برانگیزترین پروژه‌هایی که روی آن کار کردم، در دوران همه‌گیری کرونا و محدودیت‌های ناشی از آن بود. این پروژه در ابتدا برنامه‌ریزی‌شده و مشخص به نظر می‌رسید، اما با تعطیلی‌ها، کمبود منابع و اختلال در زنجیره تأمین، شرایط کاملاً تغییر کرد. بسیاری از فرآیندهای اجرایی متوقف شدند و برنامه‌های زمانی عملاً غیرقابل اجرا شد.
در این شرایط، مجبور شدیم رویکرد خود را به‌کلی بازنگری کنیم و با استفاده از ابزارهای دیجیتال، کار از راه دور را جایگزین برخی مراحل حضوری کنیم. همچنین، برنامه‌ریزی منعطف و تصمیم‌گیری سریع برای سازگاری با تغییرات، کلید ادامه پروژه شد. این تجربه نشان داد که توانایی تطبیق با تغییرات و حفظ انعطاف‌پذیری، مهارتی حیاتی برای هر مهندس است.
12- آیا تا به حال پیش آمده که در مهندسی به بن‌بست برسید و راهی نداشته باشید؟ چه کردید؟ منظورمان لحظه‌ای است که احساس کردید همه‌چیز غیرممکن است اما در نهایت راه‌حلی یافتید.
دکتر قاسمیان: مطمئنا بارها این اتفاق افتاده است که در کاری احساس کنم به بن بست رسیده ام. در تمام این موارد یاد اینکه خداوند بزرگ با توانایی نامحدود پشتیبان من است باعث شد از ادامه راه ناامید نشوم و سعی کردم راه جدیدی برای آن مسیر به ظاهر بن بست پیدا کنم.
دکتر سیددانش: بله، گاهی در مهندسی با موقعیت‌هایی روبرو شدم که به بن‌بست رسیدم و هیچ راه‌حل آشکاری وجود نداشت. برای مثال، در یک پروژه نرم‌افزاری، سیستم به‌طور غیرمنتظره‌ای در بارگذاری داده‌های حجیم دچار کندی شدید شد و هیچ تنظیم یا بهینه‌سازی ساده‌ای نتیجه نداد. در این مواقع، اولین کاری که کردم این بود که آرامش خود را حفظ کردم و تصمیم گرفتم مسئله را از زوایای مختلف بررسی کنم . با مشورت تیم و جستجوی منابع تخصصی، به این نتیجه رسیدم که طراحی اولیه پایگاه داده نیاز به بازنگری دارد. بازطراحی بخشی از ساختار داده‌ها و استفاده از الگوریتم‌های پردازش موازی، مشکل را حل کرد. این تجربه به من آموخت که در بن‌بست‌ها، تغییر دیدگاه، مشاوره با دیگران و بررسی مجدد فرضیات اولیه می‌تواند راه‌حل‌های جدیدی پیدا کند.
دکتر رضوانی: جمله معروفی هست که "مهندسین یا راهی می‌یابند و یا راهی خواهند ساخت". بنابراین بن بستی برای مهندسی وجود ندارد. همیشه می‌شود با مراجعه به دانش و البته درنظر گرفتن تجربه، از مسايل و مشکلات عبور کرد. همانطور که قبلا هم گفتم، در پروژه پایدارسازی گود، بارها به چالش‌های گوناگون برخورد کردیم (البته در رشته تخصصی من که ژئوتکنیک هست، این موضوع بسیار متداول است) ولی با مراجعه به متون علمی و بهره‌گیری از تجربیات توانستیم از بحرانی شدن موضوع جلوگیری کنیم.
دکتر بدری: گاهی اوقات، لحظاتی پیش می‌آید که به نظر می‌رسد تمام مسیرها مسدود شده‌اند. در یکی از پروژه‌هایی که نیاز به جمع‌آوری داده‌های میدانی داشتیم، به بن‌بست جدی برخوردیم. این پروژه به تحلیل عملکرد یک سیستم در شرایط واقعی اختصاص داشت و به داده‌های دقیق از کاربران و محیط عملیاتی نیاز داشت. پاسخ‌دهندگان یا همکاری نمی‌کردند یا اطلاعاتی ارائه می‌دادند که با دیگر داده‌ها ناسازگار بود. به‌علاوه، تغییرات شرایط محیطی و ناپایداری برخی پارامترهای کلیدی، تحلیل داده‌ها را پیچیده‌تر می‌کرد.
برای فائق آمدن بر این چالش، تصمیم گرفتیم روش گردآوری داده‌ها را بازبینی کنیم. به جای تکیه صرف بر داده‌های مستقیم، از منابع مکمل مانند داده‌های تاریخی و گزارش‌های غیرمستقیم استفاده کردیم. همچنین، با اصلاح روش‌های پرسشگری و تقویت تعامل با پاسخ‌دهندگان، توانستیم دقت و هم‌راستایی اطلاعات را افزایش دهیم. این تجربه نشان داد که در پروژه‌های مهندسی، بن‌بست‌ها اغلب با تغییر زاویه دید و اتخاذ رویکردهای منعطف قابل حل هستند.
13- بهترین تصمیم مهندسی که در زندگی‌تان گرفته‌اید چه بوده است؟ ممکن است تصمیمی کاری یا حتی یک تصمیم شخصی بر اساس ذهنیت مهندسی‌تان باشد.
دکتر قاسمیان: شاید تصمیم به درس خواندن به بهترین شکل در نبود امکانات بود. با توجه به اینکه در یک روستا با کمترین امکانات بزرگ شدم روزی به اطراف خود با دقت نگاه کردم و فهمیدم که تنها راه پیشرفت برای من در آن شرایط درس خواندن و ادامه تحصیل در مقطع دانشگاه می‌باشد. خدا رو شکر از تصمیم بسیار راضی هستم.
دکتر سیددانش: بهترین تصمیم مهندسی که گرفته‌ام، انتخاب تمرکز بر یادگیری و استفاده از فناوری‌های نوظهور بود، حتی زمانی که این فناوری‌ها هنوز به طور گسترده پذیرفته نشده بودند. به عنوان مثال، در ابتدای کار با هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، تصمیم گرفتم زمان و انرژی زیادی را صرف یادگیری این حوزه کنم، با اینکه در آن زمان کاربردهای عملی آن برای بسیاری روشن نبود. این تصمیم نه تنها به من کمک کرد تا در پروژه‌های نوآورانه‌تری شرکت کنم، بلکه باعث شد تا در بلندمدت، خودم و تیم‌هایم را برای چالش‌های آینده آماده کنم. این تجربه به من ثابت کرد که سرمایه‌گذاری در دانش و مهارت‌های جدید می‌تواند در مهندسی، فرصت‌های بزرگی ایجاد کند و تأثیر قابل توجهی بر مسیر حرفه‌ای و موفقیت داشته باشد.
دکتر رضوانی: بنظرم تصمیم به ادامه تحصیل و ورود به دانشگاه به عنوان مدرس از ذهنیت مهندسی که در من ایجاد شد، نشات گرفت. کار کردن با دانشجویان و کسب تجربیات بدیع و نوآورانه می‌تواند خیلی جذاب باشد.
دکتر بدری: یکی از بهترین تصمیم‌های مهندسی که در زندگی‌ام گرفته‌ام، انتخاب تدریس و پیوستن به دنیای آکادمیک بوده است. این تصمیم بر اساس علاقه به پویایی علمی و پژوهشی دانشگاه و تأثیرگذاری بر دانشجویان شکل گرفت. به‌عنوان یک مهندس صنایع، معتقدم که ایجاد انگیزه برای پژوهش، نوآوری و کارآفرینی در دانشجویان می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر جامعه و کشور داشته باشد. من بر این باورم که اگر یک استاد فعال و متعهد باشیم و ذهنیت مثبت و پیشرفت‌گرای خود را به دانشجویان منتقل کنیم، می‌توانیم گام‌های بزرگی در حل مشکلات کشور برداریم. بنابراین، ارتباط موثر با دانشجویان و هدایت آنها در مسیرهای علمی و حرفه‌ای، بخش مهمی از رسالت ما به‌عنوان عضو هیأت علمی دانشگاه است. این تصمیم نه‌تنها به‌عنوان یک انتخاب شغلی، بلکه به‌عنوان یک فرصت برای اثرگذاری، برای من ارزشمند و پرثمر بوده است.
14- چه توصیه‌ای برای دانشجویان مهندسی دارید که هنوز در مسیر حرفه‌ای خود قرار نگرفته‌اند؟ آیا بهتر است به مهارت‌آموزی بپردازند یا روی تحقیقات تمرکز کنند؟
دکتر قاسمیان: البته در سوالات قبلی به این مورد اشاره کردم، توصیه اکید من به دانشجویان مهندسی مهارت آموزی می‌باشد، چیزی که خلا آن امروزه بصورت واضح دیده می شود.
دکتر سیددانش: به دانشجویان مهندسی توصیه می‌کنم که ترکیبی از مهارت‌آموزی و تحقیق را دنبال کنند، زیرا هر دو جنبه نقش مهمی در شکل‌گیری یک حرفه موفق دارند. مهارت‌آموزی (مثل کارآموزی، پروژه‌های عملی و یادگیری ابزارهای صنعتی) به شما کمک میکند تا با نیازهای واقعی بازار کار آشنا شوید و تجربه عملی کسب کنید، در حالی که تحقیق و مطالعه عمیق، پایه‌ای استوار برای حل مسائل پیچیده و نوآوری ایجاد میکند. اگر به دنبال ورود سریع‌تر به بازار کار هستید، مهارت‌آموزی می‌تواند اولویت بالاتری داشته باشد؛ زیرا صنایع اغلب به دنبال افرادی هستند که بتوانند از روز اول به طور عملی مشارکت کنند. اما اگر به دنبال تأثیرگذاری بلندمدت، ایجاد تغییرات بنیادی یا حتی ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر هستید، تحقیق و توسعه می‌تواند گزینه مناسب‌تری باشد. در نهایت، خودتان را محدود به یکی نکنید. مهارت‌های عملی شما را آماده ورود به بازار کار میکند، در حالی که تحقیق به شما قدرت می‌دهد تا مسائل را از ریشه درک کرده و راه‌حل‌های نوآورانه ارائه دهید. همچنین، به یاد داشته باشید که یادگیری مداوم، انعطاف‌پذیری و شبکه‌سازی نیز بخشی جدایی‌ناپذیر از موفقیت حرفه‌ای است.
دکتر رضوانی: تحقیق و مهارت آموزی منافاتی با هم ندارند و بنظرم مکمل یکدیگرند. یک مهندس باید در کنار داشتن مهارت‌های لازم، توانایی تحقیق و کسب اطلاعات جدید هم داشته باشد.
دکتر بدری: برای دانشجویان مهندسی که هنوز در مسیر حرفه‌ای خود قرار نگرفته‌اند، مهم‌ترین توصیه این است که ابتدا علایق و توانمندی‌های خود را به‌خوبی بشناسند و بر اساس آن، مسیر مناسبی را انتخاب کنند. نمی‌توان نسخه‌ای یکسان برای همه پیچید؛ برخی ممکن است در مسیر پژوهش و ادامه تحصیل موفق‌تر باشند، درحالی‌که برخی دیگر در محیط عملی و صنعتی شکوفا شوند. نکته کلیدی، تصمیم‌گیری منطقی بر اساس شناخت فردی و شرایط موجود است. بدون داشتن هدف مشخص، مسیر حرفه‌ای دچار سردرگمی خواهد شد و تلاش‌ها بی‌ثمر به نظر می‌رسند. اما وقتی هدفی روشن و عمیق وجود داشته باشد، فرد انرژی و توان خود را متمرکز کرده و با انگیزه پیش می‌رود، نه به خاطر انتظارات دیگران، بلکه به این دلیل که خود واقعاً می‌خواهد. با این حال، نباید تنها به نتیجه نهایی فکر کرد، بلکه باید از مسیر یادگیری و رشد نیز لذت برد. هر چه انسان بیشتر پیش می‌رود، بیشتر متوجه این نکته خواهد شد که چقدر کم می‌داند.
در رشته‌ای مانند مهندسی صنایع که با تحلیل سیستم‌ها، بهینه‌سازی و مدیریت فرآیندها سر و کار دارد، یادگیری مهارت‌های سخت و نرم هر دو ضروری است. از نظر مهارت‌های سخت، تسلط بر ابزارهای تحلیل داده، برنامه‌نویسی، یادگیری ماشین، مدلسازی سیستم‌ها و نرم‌افزارها یک مزیت رقابتی محسوب می‌شود. از سوی دیگر، مهارت‌های نرم مانند توانایی حل مسئله، تفکر تحلیلی، مدیریت پروژه، کار تیمی، ارتباطات مؤثر و مهارت‌های مذاکره، در موفقیت حرفه‌ای نقش بسزایی دارند. ترکیب دانش مهندسی صنایع با حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی و علم داده فرصت‌های شغلی گسترده‌ای را فراهم میکند و امکان حل مسائل پیچیده‌تری را به فرد می‌دهد. در نهایت، موفقیت واقعی در انتخاب آگاهانه مسیر، شناخت توانمندی‌های فردی، لذت بردن از فرآیند یادگیری و تلاش مداوم برای رشد و پیشرفت است.
15- به نظر شما، مهندسان چگونه می‌توانند به بهبود جامعه کمک کنند؟ آیا مهندسان فقط حل‌کننده مسائل فنی هستند یا نقش اجتماعی هم دارند؟
دکتر قاسمیان: مهندسان مانند هر انسان دیگر می‌توانند به بهبود جامعه کمک کنند. مهندسان می‌توانند این کار را با کمک گرفتن از مهارت‌های خود برای پیشرفت مناطق محروم، بهبود شرایط زیست محیطی و توسعه ابزارهای خدماتی انجام دهند. آخرین توصیه من به مهندسان در این زمینه توجه به درآمد حلال حتی به مقدار کم می‌باشد.
دکتر سیددانش: مهندسان تنها حل‌کننده مسائل فنی نیستند، بلکه نقش اجتماعی بسیار مهمی نیز در بهبود جامعه دارند. آنها با استفاده از دانش فنی و خلاقیت خود، می‌توانند به چالش‌های اجتماعی، محیطی و اقتصادی پاسخ دهند و زندگی مردم را بهبود بخشند. برای مثال، مهندسان می‌توانند با طراحی سیستم‌های انرژی تجدیدپذیر، به کاهش تغییرات اقلیمی کمک کنند یا با ایجاد فناوری‌های دسترسی‌پذیر، زندگی افراد دارای معلولیت را تسهیل نمایند. همچنین، توسعه زیرساخت‌های پایدار، شهرهای هوشمند و سیستم‌های بهداشتی-درمانی مبتنی بر فناوری، نمونه‌هایی از تأثیر مستقیم مهندسان بر کیفیت زندگی جوامع است. علاوه بر این، مهندسان باید مسئولیت اجتماعی خود را جدی بگیرند. این شامل توجه به اخلاق حرفه‌ای، کاهش تأثیرات منفی پروژه‌ها بر محیط زیست و جامعه، و اطمینان از اینکه فناوری‌ها به‌گونه‌ای طراحی شوند که برای همه قابل دسترس و عادلانه باشند، می‌شود. مهندسان می‌توانند با همکاری با سیاست‌گذاران، سازمان‌های غیرانتفاعی و جوامع محلی، راه‌حل‌هایی ارائه دهند که نه‌تنها فنی مؤثر، بلکه اجتماعی و انسانی نیز پایدار باشند.
دکتر رضوانی: همانگونه که قبلا هم گفتم، مهندسی یک روحیه است. اگر روحیه مهندسی در تک تک افراد یک جامعه وجود داشته باشد، مطمئناً ما جهان بهتری خواهیم داشت.
دکتر بدری: مهندسان نقشی فراتر از حل مسائل فنی دارند و می‌توانند تأثیرات عمیقی بر بهبود جامعه داشته باشند. آنها با بهره‌گیری از دانش و تخصص خود، قادرند مسائل اجتماعی را با دید مهندسی تحلیل کرده و راه‌حل‌های بهینه‌ای ارائه دهند. برای مثال، طراحی سیستم‌های حمل‌ونقل کارآمد، توسعه زیرساخت‌های پایدار و بهینه‌سازی مصرف انرژی، همگی از اقداماتی هستند که مستقیماً بر کیفیت زندگی افراد تأثیر می‌گذارند.
علاوه بر این، مهندسان می‌توانند در سیاست‌گذاری‌های کلان نقش مؤثری ایفا کنند. با درک عمیق از فناوری و تأثیرات آن بر جامعه، آنها می‌توانند در تدوین مقررات و استانداردهایی مشارکت کنند که به توسعه پایدار و عدالت اجتماعی منجر شود. همچنین، نوآوری‌های مهندسی می‌تواند به ایجاد فرصت‌های جدید اقتصادی و بهبود رفاه اجتماعی کمک کند.
به‌طور کلی، مهندسان با ترکیب دانش فنی و درک اجتماعی، می‌توانند به‌عنوان عاملان تغییر مثبت در جامعه عمل کنند و با ارائه راه‌حل‌های خلاقانه، به بهبود کیفیت زندگی و ارتقای عدالت اجتماعی کمک نمایند.
سخن پایانی:
اگر یک چیز از این مصاحبه‌ها یاد گرفته باشیم، این است که مهندسی فقط فرمول و عدد نیست؛ بلکه شجاعت مواجهه با مسائل پیچیده، توانایی خلق راه‌حل‌های نوآورانه و پشتکاری است که جهان را متحول میکند. اساتید ما از چالش‌ها، مهارت‌های ضروری و زیبایی‌های این مسیر گفتند، و یک نکته در تمام صحبت‌هایشان مشترک بود: مهندسی فقط یک شغل نیست، بلکه یک مسئولیت است، مسئولیتی برای ساختن آینده‌ای بهتر. حالا ما هستیم که باید تصمیم بگیریم چطور از این دانش و مهارت‌ها استفاده کنیم. پس بیایید با امید، خلاقیت و تلاش، مسیر خودمان را بسازیم و روزی الهام‌بخش نسل‌های بعدی باشیم. روز مهندس مبارک!
تهیه و تنظیم: مصطفی صادق‌نژاد- استادیار گروه مهندسی عمران- نماینده فرهنگی و اجتماعی دانشکده فنی و مهندسی شرق گیلان
